Wielki atlas roślin Polski
NAGONASIENNE / IGLASTE / SOSNOWCE / SOSNOWATE / Świerk /
Świerk pospolity
(Picea abies L.)
Rozmieszczenie geograficzne
Jest to jedyny gatunek świerka występujący naturalnie w Polsce. Rośnie głównie w północno-wschodniej części kraju, na południu Polski, w górach i na pogórzu. Nie występuje w sposób naturalny w centralnej i zachodniej Polsce (tzw. pas bezświerkowy). Zasięg tego gatunku rozciąga się na północy Europy od Norwegii do Rosji, występuje także w Alpach, Sudetach, Karpatach oraz na Bałkanach. Na wschodzie sięga Uralu, gdzie stopniowo wypiera go świerk syberyjski (Picea obovata). Północna granica występowania przebiega w Norwegii.
Gatunek rodzimy.
Pokrój
Korona smukła, stożkowata. Dolne konary z wiekiem zwieszają się, górne pozostają w większości poziomo. Pień osiąga wysokość 40-50 m, średnica pnia do 1,5 m. Pokrój świerka pospolitego przez całe życie pozostaje regularnie stożkowaty, a jego długi wierzchołek zawsze jest wyprostowany.
Kora, pędy
Od różowawobrązowej poprzez sarobrązową do brunatnoszarej, stosunkowo cienka, chropowata i płytko, łuskowato spękana na małe, odpadające poletka, w miejscach uszkodzeń często pokryta białymi naciekami żywicy. Młode pędy bruzdowane, żółtawe lub żółtobrązowe, nagie lub nieznacznie owłosione. Przyrosty roczne na końcach pędów gęsto pokryte soczyście jasnozielonymi, miękkimi szpilkami. W sprzyjających warunkach boczne przyrosty mogą osiągać do 30(50)cm długości, a szczytowy - nawet do 80cm. Pąki jajowate, lekko zaostrzone, jasno- do ciemnobrązowych, z cienkimi, przeważnie zaostrzonymi łuskami, boczne podobnej wielkości co wierzchołkowe, odstające od pędu.
Liście
Szpilkowate, długości 1.5-2.5cm, dość sztywne i szpiczasto zakończone przez co bardzo kłujące, czterokanciaste w przekroju, ciemnozielone, od spodu z dwoma delikatnymi, biało nakrapianymi paskami. Igły wyrastają pojedynczo. Są osadzone na małych, brązowych trzoneczkach, a po opadnięciu zostawiają na gałązce ostrą bliznę.
Kwiaty
Rozdzielnopłciowe, rozmieszczone jednopiennie, wiatropylne, zebrane w szyszeczki. Męskie szyszeczki wzniesione, początkowo jajowate i małe - długości 1-1.5cm, różowoczerwone, z czasem wydłużają się i stają żółtawe. Są rozmieszczone w obrębie całej korony, po uwolnieniu pyłku rozpadają się. Żeńskie szyszeczki wyprostowane w górę na końcach pędów, podługowate, potem stożkowate, większe od męskich - długości 2-4 cm, karminowoczerwone, tworzą się masowo tylko w górnej częsci korony, są trwałe (przekształcają się w zwisające szyszki).
Szyszki
Zwisające na końcach gałązek, o cylindrycznym kształcie przypominającym "cygaro", duże - długości 10-16 cm, jasnobrązowe. Są tworzone głównie w okolicach wierzchołka drzewa, ale też częściowo na niższych gałęziach. Łuski nasienne o równych brzegach, dość cienkie, przylegające. Nasiona brunatne do czarnych, długości 2-5mm, otoczone podłużnymi skrzydełkami długości 1-2cm.
Korzeń
Wyróżnia się wyjątkowo płytkim i rozległym systemem korzeniowym, wskutek czego jest podatny na wywroty.