Wielki atlas roślin Polski

Pokrój

Bardzo wysokie i okazałe drzewo liściaste o grubym, prostym pniu oraz gęstej, kopulasto wysklepionej koronie. Pień bardzo gruby (u starych drzew czasami o imponujących rozmiarach), prosty i regularny, wysoki. Korona gęsto ugałęziona, u młodych drzew posiada regularnie sercowaty kształt z wyraźnie zaznaczonym wierzchołkiem, z czasem staje się szeroka (choć jednak zwykle pozostaje bardziej wyciągnięta w górę niż rozłożysta) i wysoko, kopulasto wysklepiona. Konary bardzo grube, w dolnej części korony łukowato zwieszające się (czasami aż do samej ziemi), wyżej dość prosto wzniesione ku górze. Końcowe gałązki cienkie i delikatne, raczej krótkie.

 

Kora, pędy

Kora młodych drzew zielonkawa i gładka, z czasem staje się (srebrzysto)szara do szarobrunatnej i pokryta gęstą siecią dość płytkich, rozgałęziających się, podłużnych listewek. Młode pędy okrągłe w przekroju, zielonkawoczerwone lub czerwonawe do ciemnoczerwonobrązowych, prawie zawsze przynajmniej częściowo aksamitnie owłosione. Pąki jajowate, na wierzchołku lekko zaostrzone, z dwiema nierównymi łuskami, od strony nasłonecznionej czerwone do czerwonobrązowych, od zacienionej żółtozielonkawe, poza tym błyszczące i nagie. Pąki boczne podobnej wielkości co wierzchołkowe, odstające od pędu.

Liście

Blaszkowate, pojedyncze. Blaszka sercowata, często o niesymetrycznej nasadzie, na wierzchu zaostrzona (ale nie tak nagle jak u lipy drobnolistnej), długości 7-12 cm, na brzegu ostro i drobno, nieregularnie piłkowana (brzeg blaszki opuszczony - różnica w stosunku do lipy drobnoletnej, ząbki są skierowane do przodu), obustronnie zielona), matowa, bardzo delikatnie owłosiona, od spodu jaśniejsza, z gęstymi kępkami kremowobiałych włosków w kątach nerwów (różnica w stosunku do lipy drobnolistnej, u której włoski są rude). Ustawienie skrętoległe na ogonkach.

Kwiaty

Obupłciowe, owadopylne i bardzo miododajne, tworzone mniej licznie niż u lipy drobnolistnej, zebrane po 1-3, w wierzchotkowate, zwisające (ukryte pod liśćmi) kwiatostany, których bardzo długie i cienkie szypułki są zrośnięte z charakterystycznie wydłużoną, języczkowatą, jasnozieloną podsadką długości 5-12 cm. Pojedyncze kwiaty do 1 cm średnicy, nieco większe niż u lipy drobnolistnej, żółtawobiałe, posiadające podwójny, 5-krotny, wolnopłatkowy okwiat, 1-słupkowe, z licznymi pręcikami.
Okres kwitnienia: Czerwiec - lipiec.

Owoce

1- lub 2-nasienne, małe, kuliste orzeszki o średnicy 8-10mm (nieco większe niż u lipy drobnolistnej), brązowawe i owłosione. Cechą charakterystyczną gatunku jest wyraźne, odstające żebrowanie orzeszków (5 żeberek) oraz duża twardość ich skorupki (nie dają się łatwo zgnieść w palcach); obie te cechy wyraźnie odróżniają lipę szerokolistną od lipy drobnolistnej, u której orzeszki są gładkie i mają cienką łupinę.

Korzeń

System korzeniowy dość głęboki, początkowo palowy, potem sercowaty, mocny, z dużą ilością drobnych korzeni. Wytwarza odrośla. Korzenie wrażliwe na zbitą glebę.

Siedlisko

Od nizin po niskie partie gór, głównie jako domieszka w ciepłych lasach liściastych, najczęściej wiązowo-klonowo-dębowych i bukowo-lipowych. Rośnie najczęściej pojedynczo, rzadko tworzy zwarte drzewostany. Gatunek bardziej wymagający niż lipa drobnolistna, preferujący gleby lekkie, żyzne i wilgotne, ciepłolubny i cieniolubny, mrozoodporny, ale wrażliwy na wiosenne przymrozki, atakowany przez liczne szkodniki, niezbyt odporny na zanieczyszczenia powietrza.

Roślina lecznicza

Kwiaty lip są szeroko stosowane w ziołolecznictwie, a także wytwarza się z nich herbatę ziołową.